top of page
  • Ariën Rasmijn

E yabi


Dos aña pasa, despues cu e pandemia a causa panico grandi cu a conduci na un stampida pa busca papel di WC, hariña y aroz na e supermercadonan, hende a realisa diripente cu Aruba ta importa tur cos y cu limpia chan cu cadushi of foyo di palo di kibrahacha no ta dje comfortabel ey. Di eynan basta hende a lanta cu e idea pa cuminsa nan mesun hofi den cura. Otronan - cu kizas tabata mas sabi - a cuminsa traha baki di planta mata pa bende y esey pa un rato tabata un bon negoshi. Pero obviamente bo no por bira cunukero di un dia pa otro sin sa ki bo ta haci. Eynan hopi Rubianonan a haya sa con floho y slap nan raza a bira. Unda cu antes nos antepasadonan tabata tabata sa kico kico ta come y bebe den cunuku y riba laman y cu tabatin e condicion fysico tambe pa haci e trabou duro ey tur dia bou di un solo sin misericordia, ata nan bisanietonan obeso tabata pasa oranan largo ta purba compronde con pa traha cu gordura via youtube, pa despues hera cay flou den cura pa via di calor. Un caso perdi for di comienso, pero a lo menos nos a haya compronde porfin e concepto di traha nos mesun cuminda. Tin cu a logra si, of miho bisa, cu tabatin e mentalidad, condicion y perseverancia ya caba pa por lanta poco mas cu djis un par di mata di tomati. Pero e berdad ta cu nos pueblo a bira uno cu ta prefera haya nan cuminda delivered te porta di nan cas, locual a prevalece mas tanto ya poco luna diep den e pandemia caba. Ban ta franco; e gran mayoria di nos pueblo no tin e maña di traha den campo mas den dje. Of toch si? Pasobra cu e pio parti di e pandemia supuestamente tras di nos, ata e tsunami cu ta bin tras di e temblor a yega pa haci daño di berdad. Inflacion tey keto bay anto riba dje tin un guera cu tin mundo henter den su grip, kitando zeta pa cushina y hariña for di shelf di supermercado y hisando prijs di combustibel na un nivel cu ta fatal pa nos importacion di comestibel. Ta mustra cu e pandemia tabata djis un drill y cu awo si prijsnan ta subiendo barbaramente, sin bista pa cambio. Pues ata bo chens atrobe pa purba planta, pero aworaki di berdad. Bo ta cla p’e?

E cuestion di autosufiencia, e habilidad pa riba bo mes of den un comunidad percura pa bo mesun alimentacion, ta uno cu semper tabata relevante, particularmente pa paisnan cu ta produci tiki y importa hopi. Pero e berdad ta cu hopi pais, no Aruba so, no a haci suficiente pa inculca esaki. Globalisacion, comercio, politica y un cultura den cual comodidad y facilidad ta prevalece a haci cu pa nos e concepto di por drenta y haya letterlijk tur cos pa come den supermercado anytime ta uno sin discucion. Strawberry fresco na un pais unda strawberry no ta crese anto riba dje pafo di temporada, esey a bira normal pa nos. Nos kier hasta rabia anto keha riba facebook of twitter ora cu pa cualkier motibo no tin. Pero poco poco cu mas tempo ta pasa den e crisis aki y cu proximo crisisnan cu lo bin su tras anto lihe, sea pa motibo economico, geopolitico of ambiental, ta bay bira cla cu loke abo tabata haya normal of hasta tabata exigi for di agencianan y bo supermercado preferi no ta bay ta asina accesibel mas. Y pa esnan cu ya caba ta struggle pa por yena frigidaire, cos ta bay ta mas cruel ainda. Mundo ta cambiando pa pio y pa Aruba e ola di ey ta bay ta mas halto, e impacto ta bay ta pio. Por ta cu bo lo haya fruta, berdura y pisca mas barata ora e barconan Venezolano bin bek. Y por ta aworaki lo ta un bon momento atrobe pa purba haci contrabando di gasolin y otro asuntonan. Pero con sostenibel esaki lo ta a termino largo? Pasobra si bo ta echt kere cu aki seis luna cos lo bay ta OK atrobe, bo ta hopi delusional. Awo, mas cu nunca, pueblo tin cu siña produci pa propio consumo y benta local.

Por ta aworaki ta e momento di berdad pa cuminsa bira serio pa loke ta plantamento y maneranan sostenibel pa produci nos mesun cuminda. Un bon comienso lo ta sigur si por duna sosten apropia na agricultornan local, cu incentivanan pa inversion y inovacion, acceso na awa barata y un maneho di tereno huurgrond fiho na unda ta reparti lihe y transparente y ta kita tambe unda cu no ta produci. Un maneho tambe di pesca cu ta fiha su mes riba sostenibilidad pero ta duna sosten drechi na piscadornan y tiradornan cu di berdad ta biba di pesca y ta respeta laman. Un maneho di cria cu ta percura pa porco y cabritonan wordo bon trata y nutri. Tur esaki bou di un Santa Rosa bon equipa y cu autoridad y budget pa por maneha drechi. E tempo di soña lanta y bin cu promesa di campaña falso a pasa, y e mindset serka gobierno mester bira uno den cual agricultura, cria y pesca sostenibel y productivo ta haya mesun prioridad cu Aruba su producto turistico. Muchanan na scol mester siña e principionan basico di plantamento y cada scol mester tin su mesun hofi. Con a para cu e plan ey? Loke ta molostiami ta con bisto awo e incompetencia y oportunismo barata di minister tras di minister di Agricultura, Cria y Pesca tabata durante e ultimo decenas di añanan. Si di berdad nan lo a traha, cos lo a mustra hopi otro awo y nos pais lo tabata hopi mas miho prepara. Plantacion lo no ta djis un hobby nostalgico pero algo serio riba cual nos comunidad por depende. Pero ja, ata nos aki. Ni un chapi nos por wanta drechi mas. Awel e ora, ban acepta loke por y no por y cuminsa di nobo. Abo, consumidor, tin e yabi den esaki. Bo no mester saka e baki cu ba cumpra den panico dos aña pasa for di garage anto yene cu santo, pero dimes bo mag purba si. Cuminsa chikito y planta cos facil manera boonchi, tomati cu patia of hasta cria poco galiña den bo cura. Djis no spera cu bo ta logra bira mesun cunukero cu bo bisawelo dibiaha si te awo unico cos cu tabata haci ta para den rij di drive-thru. Mas efectivo ainda awo lo ta si abo dicidi pa sostene agricultornan local y cumpra for di nan lo mas cu bo por. Pasobra e chens lo ta grandi cu e placa ey lo wordo inverti den e mesun cunuku ey atrobe pa asina por produci mas cuminda pa mas hende. Y no lag’e te eynan. Hiba e mentalidad ey den mas area di bo bida. Que hubo bo cuminsa carpool poa trabou si bo por? Spaar gasolin y medio ambiente. Laga e orguyo kens ey bira uno di con leu abo ta bay den yuda bo mes y otronan. Eynan ta e yabi mas importante cu lo por scapa nos pueblo di pobresa.

0 opmerkingen
Ad SETAR Complete 60+.gif
bottom of page