- Ariën Rasmijn
Time's up!

Diabierna ultimo CAft a tene su conferencia di prensa rutinario despues di a reuni cu gobierno di Aruba. E conferencianan aki ta tuma lugar na momentonan fiho den traspaso di e calender, pasobra exactamente un aña prome ami a atende mi ultimo conferencia di prensa di CAft na e ballroom di e hotel bashi banda di aeropuerto. E mensahe cu CAft a duna diabierna tin un similaridad grandi cu esun di exactamente un aña pasa: Aruba ta recuperando fuertemente danki na turismo y mester tuma bentaha di esey pa yega na un surplus den e presupuesto e aña siguiente. Pero e aña siguiente a yega te na mitar caminda atrobe y e situacion presupuestario a keda mescos. Mi por imagina con chambon Gradus lo mester sinti su mes despues di tanto advertencia sin resultado. Y pa mi ta hopi franco, si ami tabata sinta den su stul, djis pa e motibo ey caba lo mi a manda un bindend advies pa Rijksministerraad pa pone aanwijzing dia bieuw caba. Aña nobo lo a habri cu e zonido onverbiddelijk di alerta di whatsapp di Tanchi, Xio cu Nilo. “Time’s up!” Pero no. Y ata nos akinan atrobe, cu mas tempo gasta, nada haci y un paar di paso mas serca di un abismo financiero cu kizas nos gobernantenan y e amistadnan cu nan ta mantene y cu ta mantene nan no lo experiencia, pero e generacionnan cu lo bin y cu no tin e privilegio di ta serka di e poder, lo mester siña biba cune practicamente pa semper.
Aruba como pais hoben y cu hopi debe for di comienso caba no a echt logra haci hopi pa bay dilanti durante e ultimo casi 37 aña di nos Status Aparte. Si, nos a yuda establece un industria hotelero cu ta un di e mihornan na mundo. Nos a logra establece y mantene un sistema di cuido universal cu mayoria di otro paisnan no tin. Pero ban ta hopi honesto cu otro, nos por a haci mas. No cu e intencionnan no tabata eynan, al contrario. Riba papel semper nos tabata un paraiso. Aruba ta pesta cu instancia cu tey pa percura pa e vangnet social, economia, siguridad, infrastructura y calidad di bida di e habitantenan di nos pida baranca ta opera na un manera optimal. Pero cada un di nos sa cu den tur e añanan cu a pasa niun di e instancianan aki - cu excepcion di ATA, Setar, Censo y Kadaster- a yega di opera na un manera aceptabel y consistente. Pa gran parti pa falta di fondo (e otro parti mi ta menciona un djis). Awo si tur esey tabata sub-optimal caba, imaginabo con malo e lo bay ta dia nos ni por paga nos debenan mas. Hopi, si no ta tur loke nos tabata practicamente ‘take for granted’, te hasta bati riba pecho anto bisa cu ta ‘nos derecho’, lo disparse manera un puya den biento. Paga eigen bijdrage pa cuido lo ta djis un aspecto kens y chikito di e miseria total cu un mayoria grandi di pueblo lo bay pasa aden. Esnan serka di whatever poder cu a resta lo por biba ainda pero di baina lo bay tin un clase media y un cantidad creciente di hende lo bay lucha tur dia pa por keda net riba e amoedegrens mientras cu e cantidad di esnan abou lo sigui aumenta y zink pa nivelnan mas abou ainda cu tur e consecuencianan di esey siguiendo su tras. Bo ta kehando awo di aumento di crimen, falta di perspectiva, falta di ayudo pa salud mental, problemanan den cuido, ayudo social, cayanan cu ta pesta cu buraco ora awa cay y coriente cu ta cay ’style di Venezuela’ cada rato? Warda numa. Mi ta garantisabo cu bo no a wak nada ainda.
Tur esaki ta ilustra e importancia di purba haya un grip pa caba riba nos finanzas publico. Tur cos, incluyendo progreso di sector priva, ta depende di esey. Si bo no kier pa e gap entre rico y pober bira mas grandi den un pais na unda practicamente casi niun hende - ni e elite cu ta purbando asina duro pa mantene nan status quo - por sobrevivi, corda progresa economicamente, bo tin cu tuma pasonan drastico aworaki. Ban corta gasto. Corta den e topinkomens den aparato gubernamental. Directornan, CEO’s y hoofden van dienst por bisa cuanto cu nan kier cu nan ta wordo paga marktconform y cu talentonan lo no tin interes pa bin traha si baha e salario, pero ban ta franco akinan. E hecho cu profesionalnan Arubiano studia (y cu kier bin bek y lanta nan yiunan unda nan mes a wordo lanta) no ta bin bek tin hopi menos di haber cu salario y hopi mas cu e cultura di nepotismo, politica y shisheria cu den hopi caso e mesun hefenan aki a y ta mantene. Pa e motibo ey caba lo mester corta nan salario. Y si bo wak hopi di e CEO’s, directornan y hoofden van dienst aki mes, bo ta echt kere cu tin otro caminda somewhere den e mundo aki cu lo ta interesa den nan - corda den paga nan e salario cu Land ta duna nan awo - si nan kita pa buska trabou otro caminda? Hopi di nan mes, pa hopi tempo caba, no ta marktconform….si acaso nan ever tabata...
A yega ora dia bieuw tambe pa corta vet den ambtenarij. Cuminsando cu gobernantenan, pero na final tambe mandando contractant y finalmente trahadornan den sector publico cas. Mester analisa tur e funcionnan y tuma decisionnan cu sin duda lo bay haci hopi dolor. Corda cu den hopi caso no un pero diferente hogar ta depende di entrada di ambtenaar. Akinan ta unda sector priva lo mester tin cu cay aden tambe y e discusion riba tur esaki lo bay ta uno dificil y cu hopi emocion. Pero e mester tuma lugar. Nos a lanta tanto departamento pa por opera independientemente como pais. E ironia cu a bira mas y mas bisto cada tanto tempo ta cu e placa cu por a bay na mehora operacion y servicio di tur e instancianan aki a bay na gasto di personal. Pesey casi tur e servicionan aki nunca tabata optimal. E idealismo di tin e departamentonan y fundacionnan necesario pa draai nos pais sin niun ayudo di afo a bira e oportunismo y corupcion di focus riba cuanto campañador y yiu di financiador of familiar nos por hinca eyden pa sigura nos mes di voto. No a worry mes riba con e instancianan aki di berdad por yuda hende, pero ta pronk cu nan si cada tanto tempo. Ta di compronde cu niun hende kier corta. Den un comunidad chikito manera Aruba tur interes, coneccion y amistad ta touch y schuur contra otro y niun hende kier gara e machete sin pensa riba ken nan lo topa riba caya e dia despues. “Ay, laga Hulanda tuma over numa. Laga nan hacie.” Bo ta sigur? Bo ta kere e lo haci menos dolor si un otro hacie? Of djis bo kier rabia riba e macamba, pero sigui fiesta y ta bon cu esnan cu ta e autornan berdadero di e dolor? Corda si cu asina - mescos cu hopi di nos awo ta prefera di keda keto riba henter e asunto di Gario - nunca nos lo siña. Pa por crese, bo tin cu sufri. Y bo tin cu asumi bo responsabilidad en bes di pase pa Hulanda of e proximo gobierno di turno. Stop di rek tempo y tuma accion. Para pa bo cos awe, pasobra no tin mayan.